Czemu robią się zajady? Objawy i leczenie zajadów

Pieczenie w kącikach ust jest nieprzyjemną przypadłością, która może uprzykrzyć normalne funkcjonowanie i popsuć humor na wiele dni. Do tego pojawia się też zaczerwienienie, a zmiany przyjmują postać nieestetycznych strupków. Objawy te świadczą o tym, że mamy do czynienia z zajadami. To problem, z którym zmaga się wiele osób. Nie należy go lekceważyć, ponieważ może świadczyć o zakażeniu grzybiczym, co ma wpływ na cały organizm.

Niekiedy przyczyny pojawienia się tego schorzenia są dość prozaiczne: brak odpowiedniej higieny jamy ustnej, lub też oddziaływanie na usta czynników atmosferycznych, czyli mrozu, a także wiatru. Leczenie zajadów uzależnione jest od tego co je spowodowało, Dlatego jeśli tylko zobaczymy pierwsze symptomy zmian w kącikach ust powinniśmy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Specjalista po przeprowadzonych badaniach będzie mógł ustalić co spowodowało ten stan, podjąć dalsze kroki postępowania i zalecić terapię, która skutecznie zmniejszy dolegliwości. Jak radzić sobie z tym nieprzyjemnym problemem odpowiadamy w tym tekście.

Czym są zajady?

Zajady (łac. cheilitis, cheilosis), to popularna i potoczna nazwa zapalenia kątów ust. Medyczna forma tej przypadłości określana jest jako kątowe zapalenie warg (z angielskiego angular cheilitis). Schorzenie to jest stanem zapalnym skóry w obszarze, w którym dolna warga styka się z górną. Miejsce to jest łatwym celem infekcji ze względu na cieńszą strukturę oraz występującą tam wilgoć. Na pojawienie się zajadów wpływ mają przede wszystkim infekcje bakterii, szczególnie Staphylococcus aureus, a także drożdżaków należących do rodzaju Candida albicans. 

Zapalenie kącików ust objawia się nieprzyjemnymi zmianami na skórze. Nie tylko psują estetykę wyglądu twarzy, ale też wpływają na dyskomfort pacjenta i samopoczucie. Nie może on w pełni funkcjonować, ponieważ pękające rany utrudniają zwykłe, codzienne, naturalne czynności. Pojawiają się problemy podczas spożywania posiłków, zwłaszcza, gdy konsumpcja dotyczy produktów kwaśnych oraz ostrych. Trudność stwarza też otwieranie ust w trakcie uśmiechania się i mówienia. Wszystkie te elementy drastycznie obniżają jakość życia pacjenta. Zajady mogą mieć tendencję do nagłych nawrotów i występują zarówno u dzieci oraz młodzieży, jak też u osób dorosłych, nawet w podeszłym wieku. Dotyczą też obu płci.

Leczenie wymaga dogłębnej diagnozy w celu określenia przyczyn pojawienia się stanu zapalnego, a następnie po analizie badań, zastosowania metod uzależnionych  od czynników, które spowodowały dolegliwości.

Jakie są objawy zajadów?

Zajady to bolesna i bardzo dokuczliwa dolegliwość, która przede wszystkim objawia się zmianami skórnymi w kącikach ust. Przy pojawieniu się drobnych pęknięć w tym obszarze, pacjent początkowo odczuwa pieczenie, a następnie ból. Kąciki ust stają się zaczerwienione, a rany widoczne. Skóra w tym miejscu jest obrzęknięta i przesuszona. Często też występuje złuszczanie się naskórka, co jeszcze bardziej zaburza estetykę wyglądu twarzy.

Charakterystycznym objawem zajadów są nasilające się dolegliwości bólowe w trakcie otwierania ust. Pacjent odczuwa dyskomfort przy prozaicznych czynnościach takich jak ziewanie, mówienie, uśmiechanie się, czy też spożywanie posiłków. Swędzenie w miejscu zmian na skórze jest silne i sprawia, że trudno jest skupić się na codziennych zwykłych czynnościach i normalnym funkcjonowaniu.

Zdarza się, że z pęknięć zlokalizowanych w kącikach ust wydobywa się płyn. Może on przybierać barwę żółtawą lub być całkowicie przezroczysty. Tworzy się ropa, a po pewnym czasie powstają twarde strupy. Należy bardzo uważać, żeby ich nie dotykać, ponieważ wykazują dużą łatwość w pękaniu. Przy zmniejszonej odporności organizmu rana może się jątrzyć i przybierać ostrzejszą formę. Skóra w tym miejscu staje się bardzo wrażliwa. Nietrudno wtedy o jej dalszą degradację.

Zmiany na skórze mogą powodować, że świąd w niektórych przypadkach rozprzestrzenia się poza obszar kącików ust. Wargi często są suche, a to sprawia, że pacjent czuje potrzebę oblizywania. Przy zaawansowanej formie zajadów z ust może wydobywać się nieprzyjemny zapach. Ma to związek z bytowaniem i namnażaniem się bakterii.
Po zaleczeniu zajadów, po zmianach często zostają blizny, a także przebarwienia w postaci ciemnych śladów na skórze. Jest to duży problem, który z powodów estetycznych tuszuje się odpowiednim makijażem.

Już pierwsze objawy powinny skłonić do kontaktu z lekarzem. Bagatelizowanie tego schorzenia często prowadzi do pogłębienia się zakażenia. Zwalczanie bakterii i drożdżaków może skutkować koniecznością dłuższego leczenia oraz stosowania antybiotyków. Warto zatem jak najszybciej udać się na wizytę do specjalisty np. dermatologa.

Jakie są przyczyny powstawania zajadów?

Analizując przyczyny, zajady należy rozpatrywać pod dwoma kątami. Po pierwsze mogą mieć charakter miejscowy. W takim przypadku leczenie opiera się na niwelowaniu objawów. Drugi aspekt pojawienia się zapalenia kącików ust, to zaburzenia zdrowotne organizmu. W takim przypadku należy przede wszystkim skonsultować się lekarzem, żeby znaleźć źródło problemu poprzez dokonanie diagnozy i wykonanie badań. Tylko w ten sposób można podjąć odpowiednie leczenie.

Pojawienie się zajadów może mieć podłoże genetyczne. Wiele osób wykazuje skłonność do problemów skórnych. U niektórych pacjentów bardzo łatwo dochodzi do przesuszeń skóry, jak też występowania stanów zapalnych.

Przyczyną zapalenia kącików ust często są infekcje grzybicze. Wywołują je drożdżaki z rodzaju Candida albicans. Ich występowanie zdarza się u osób zmagających się z cukrzycą. Niekiedy też zakażenie grzybami może się pojawić po antybiotykoterapii. Zajady bywają wywołane również przez infekcje bakteryjne. Szczególnie dotyczy to gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus), a także paciorkowców. Do dolegliwości może też dojść w wyniku działania wirusów.

Zajady występują u osób niedożywionych, o niskim statusie materialnym i nie dbającym o dobrze zbilansowaną dietę. W skutek nieprawidłowego żywienia mogą wystąpić niedobory witamin. Brak odpowiednich minerałów też ma wpływ na pojawienie się stanu zapalnego kącików ust. Niedobór żelaza może spowodować osłabienie układu immunologicznego, a także pogorszenia stanu skóry, w tym zmian w formie zajadów. Natomiast zbyt mała ilość cynku w organizmie zakłóca proces gojenia się ran podczas infekcji.

Oprócz wspomnianej już wcześniej cukrzycy, zapalenie kącików ust mogą spowodować również inne choroby oraz stany przewlekłe. Należy tu wymienić alergie skórne, czyli uczulenie np. na różne produkty spożywcze oraz kosmetyki. Do wystąpienia zajadów mogą przyczynić się łojotokowe zapalenie skóry, niedokrwistość, a także choroby autoimmunologiczne. Poza tym pękanie ust czasami pojawia się u osób z AIDS oraz po przebytej chemioterapii. Niektóre medykamenty zaburzając równowagę mikroflory i obniżając odporność mogą wywołać zajady. Są to np. antybiotyki, a także leki immunosupresyjne. Do zmian na skórze przyczyniają się też wahania hormonalne. Zajady mogą więc pojawić się u kobiet będących w ciąży oraz przechodzących okres menopauzy. Zdarzają się również u osób z zaburzeniami tarczycy.
Na zmiany w okolicach kącików ust podatne są osoby starsze. Ich skóra nie jest już tak elastyczna i sprężysta, jak u ludzi młodych, dlatego łatwo ulega osłabieniu, czynnikom destrukcyjnym i pęknięciom.

Warto pamiętać, żeby regularnie dbać o zdrowie jamy ustnej. Pacjenci, którzy o tym zapominają i nie myją zębów doprowadzając do próchnicy, a także infekcji dziąseł, narażają się bardziej od innych na pojawienie się zajadów.
Stany zapalne kącików ust mogą być wywołane również przez uszkodzenie mechaniczne skóry. Zdarza się to osobom z wadami zgryzu, szczególnie z bruksizmem, czyli mimowolnym zgrzytaniem zębami.

Zajady a brak witamin

Jeśli zajady mają formę nawrotów, pomimo zastosowania dedykowanym tej dolegliwości maściom, to prawdopodobnie są wynikiem niedoborów witamin. Brak tych substancji odżywczych skutkuje również innymi objawami. Należą do nich sucha skóra, ogólne zmęczenie oraz łamliwość paznokci. Stany zapalne kącików ust mogą pojawić się w okresie ciąży, przy długotrwałym stresie i intensywnym wysiłku, czyli wtedy, gdy organizm potrzebuje zwiększonej podaży witamin. Które z nich mają istotne znaczenie?

– Ryboflawina, czyli witamina B2. Jej niedobór jest jedną z najczęstszych przyczyn wystąpienia zajadów. Wpływa na właściwe odżywienie i regenerację skóry, a także błon śluzowych. W przypadku gdy jest jej zbyt mało, skóra staje się wysuszona i po pewnym czasie pojawiają się bolesne pęknięcia w kącikach ust. Witaminę można dostarczać do organizmu poprzez spożywanie jaj, ryb, drożdży, a także zielonych warzyw liściastych.
– Niacyna, czyli witamina B3. Jeśli jej brakuje, wtedy zdrowie skóry jest zagrożone i może dojść do stanów zapalnych oraz wystąpienia zajadów. Jej źródłem jest mięso, ryby, pełnoziarniste produkty zbożowe, a także nasiona.
– Pirydoksyna, czyli witamina B6. Jej brak może wpływać na wystąpienie stanów zapalnych skóry i błon śluzowych. Powoduje, że skóra się łuszczy, nie regeneruje, a pacjent odczuwa ciągłe zmęczenie. Jej podaż zapewnia spożywanie ziemniaków, mięsa drobiowego, ryb, a także bananów.
– Kwas foliowy, czyli witamina B9. Jej niedobór powoduje osłabienie układu odpornościowego, wystąpienie stanów zapalnych błon śluzowych, a także pojawienie się zajadów. Jest składnikiem orzechów, soczewicy, fasoli, szpinaku oraz brokułów.
– Kobalamina, czyli witamina B12. Niedobór tego składnika odżywczego wpływa bardzo negatywnie na organizm i może doprowadzić do anemii. Najbardziej narażone brakiem kobalaminy są osoby w podeszłym wieku oraz będące na diecie wegańskiej. Można ją znaleźć w nabiale, jajkach, rybach i mięsie.
– Kwas askorbinowy, czyli witamina C. Odpowiada m.in. za uelastycznienie skóry i wpływa na jej szybszą regenerację. Brak tej witaminy powoduje tworzenie się zajadów, suchość cery, a także opóźnienie gojenia się ran po pęknięciach w kącikach ust. Występuje w owocach cytrusowych, truskawkach, papryce i natce pietruszki.
– Retinol, czyli witamina A. Pozwala na zwiększenie ochrony przed wystąpieniem infekcji. Niedobór tego składnika skutkuje łuszczącą się skórą oraz jej wysuszaniem. Można ją uzupełniać spożywając nabiał, marchew, wątróbkę oraz dynię.
– Witamina E. Skutecznie zwalcza wolne rodniki i określana jest witaminą młodości. Jej brak powoduje stany zapalne skóry oraz wpływa na jej uszkodzenia. Bogatymi źródłami witaminy E są orzechy, oleje roślinne, szpinak i nasiona.

Leczenie zajadów w kącikach ust – jak wygląda, czym smarować?

Terapia zwalczająca zajady zależy od przyczyn ich występowania. Leczenie miejscowe obejmuje stosowanie odpowiednich kremów i maści. W tym celu lekarz może zalecić preparaty antybiotykowe, przeciwgrzybicze lub steroidowe. Na szybszą regenerację i gojenie ranek warto używać maści z witaminą A, pantenolem, a także zawierającymi cynk. Dla ochrony i zapobiegania dalszego pękania ran, zmiany należy smarować wazeliną lub specjalnymi balsamami. W leczeniu wykorzystuje się również medykamenty pielęgnacyjne i antyseptyczne w celu uniknięcia powikłań i kolejnych zakażeń. Specjalista może również zalecić suplementację odpowiednimi witaminami i minerałami przy niedoborach tych składników odżywczych. Z lekarzem należy się skonsultować w razie nawrotów stanów zapalnych kącików ust.

Domowe sposoby na zajady

– Miód – wykazuje się właściwościami antybakteryjnymi. Należy go nakładać bezpośrednio na ranki.
– Olej kokosowy – działanie przeciwgrzybicze i wspierające gojenie. Można go pić i nacierać nim bolące miejsca.
– Żel z aloesu – nakładany na rany pozwala na łagodzenie pieczenia i podrażnień.
– Okłady z naparu z czarnej herbaty – zwalczają bakterie i łagodzą objawy.
– Powstrzymywanie się przed oblizywaniem warg.
– Regularna higiena jamy ustnej, a także używanie płynów o działaniu antyseptycznym.